Naast me ligt De Standaard der Letteren van 8 november 2013 met als thematitel ‘1914-1918: de grote herdenking’. Geheel gewijd aan de literaire kant van de Groote Oorlog, in fictie en non-fictie. Maar voor kinderen en jongeren komt op de 24 pagina’s van dit katern geen titel voor. Toch zijn er voor die lezersgroep recent enkele uitgaven verschenen. De grote verliezer is er een van. Een kloek boek van 350 pagina’s, en dan gaat het nog maar over de jaren 1914-1915. Het verhaal speelt zich af in een polderdorp, niet ver van Antwerpen en de Nederlandse grens. Het gemis van een exactere plaatsbepaling doet zich nu en dan voelen als de personen zich van hun woonplaats verwijderen. Dat gebeurt al enkele maanden na het uitbreken van de oorlog, als het leven van het gezin Gaublomme danig overhoop wordt geworpen. Vader is al enige tijd in militaire dienst, ‘ma’ staat voor de taak het gezin draaiend te houden: de tweeling Wannes en Oliver, hun wat jongere zus Margriet en de enkele maanden oude Jutta. De stad Antwerpen is gevallen en in radeloze paniek vlucht een deel van de dorpsbevolking naar Nederland. Zo ook ma Gaublomme en haar kinderen. Ma gedraagt zich lichtelijk hysterisch en is door haar gedrag soms een raadsel voor de kinderen. Onderweg raakt Margriet, die voor Jutta moet zorgen, haar zusje kwijt. Ze komt weer terecht, maar krijgt van haar broers de spotnaam ‘de grote verliezer’. Uiteindelijk vindt het gezin onderdak in het Zeeuwse stadje Hulst. Na een kort verblijf keren ze terug naar hun eigen dorp en daar herneemt het leven weer zijn gang — tenminste, in een bizarre mengeling van de vertrouwde bezigheden thuis en op school en de geleidelijke ontregeling ervan door de toenemende maatregelen van de bezetter. Maar er verandert meer: in de dorpsgemeenschap steekt het wantrouwen op en dat gaat zowel op voor de volwassenen als voor de schoolkinderen. Ma Gaublomme houdt haar kinderen angstvallig in de gaten, maar zij weten toch altijd weer aan haar wakend oog te ontsnappen. Ze trekken de polders in, de jongens als gangmakers, Margriet en Jutta min of meer noodgedwongen volgend. Want heeft Margriet haar vader niet beloofd om de jongens in de gaten te houden?
Tot dan toe geeft het verhaal een gevarieerd beeld van de ontreddering die een oorlog teweeg kan brengen, ook al komen er geen veldslagen en loopgraven aan te pas. Karen Dierickx verwoord mooi hoe er ook een zekere gewenning optreedt. Het verhaal richt zich dan steeds meer op de alledaagse belevenissen van Margriet en haar vriendinnen, de omgang met haar broers en zusje en de soms onberekenbare humeuren van haar moeder. Een heftige gebeurtenis onderbreekt soms de uitvoerige uitweidingen. Zoals wanneer Margriet, weer in het kielzog van haar broers, samen met Jutta als het ware wordt gegijzeld door een groepje jongelui dat onderweg is om zich bij de Belgische troepen aan de IJzer te voegen. Daar ontstaat het begin van een kleine romance op afstand als de jongste van hen, met korenbloemblauwe ogen, haar vraagt om een briefje bij zijn familie te bezorgen. Dat doet ze na veel aarzelen. Ze maakt dan kennis met de familie van Brecht, zoals hij blijkt te heten. Inmiddels loopt 1915 ten einde en voor Margriet kan het jaar niet meer stuk als ze vlak voor Kerstmis een berichtje van Brechts moeder krijgt, die haar laat weten dat haar zoon het goed maakt. Het geplaag van haar broers met haar verre aanbidder en haar nog maar eens ‘de grote verliezer’ noemen, deert haar niet. Ze weet wel beter, ze is ‘de grote winnaar’.
Daarmee eindigt het verhaal, dat, achteraf beschouwd, beter tot zijn recht zou zijn gekomen als een goede redacteur niet had geaarzeld danig in te grijpen. Dan waren tal van onevenwichtigheden voorkomen en had het verhaal aan vaart gewonnen, had Margriet consequenter de toon die bij een tien- à elfjarige past gehandhaafd, en waren ter zake doende en vaak ontroerende passages niet onderbroken door opsommerige en nietszeggende gedeelten. Wat niet wegneemt dat het boek als geheel een goed beeld geeft van het dagelijks leven van een burgerbevolking onder het juk van een bezetter.
[Herman Kakebeeke] Verberg tekst

Margriet (11) beschrijft wat zij en haar familie meemaken in het eerste jaar van de Eerste Wereldoorlog (1914-1915), toen België bezet werd door de Duitsers. Haar vader gaat naar het front; haar moeder staat alleen voor de zorg van de vier kinderen, waaronder een pasgeboren baby. Margriet helpt haar moeder zo goed ze kan, maar ze kampt met schuldgevoelens over het feit dat kort voor haar vaders vertrek haar jongere broertje, op wie ze moest passen, is verdronken. Ze voelt zich 'de grote verliezer' en trekt zich elke mislukking of tegenslag persoonlijk aan. In haar verhaal draait het vooral om haar gevoelens en de impact van de oorlog op het dagelijks leven. De achtergronden van de oorlog worden kort, en alleen indien noodzakelijk voor goed begrip, toegelicht. Het verhaal heeft een open einde, wat mogelijk een opening biedt voor een vervolg. De tekst bevat een aantal voor Nederlandse lezers onbekende woorden en zegswijzen. Een toegankelijk geschreven, boeiende vertelling voor liefhebbers van historische verhalen. Vanaf ca. 11 jaar. Verberg tekst

In 'De grote verliezer' hoor je als het ware de stem van het volksmeisje Margrietje Gaublomme. De gebruikte taal past perfect bij de tijd waarin het verhaal zich afspeelt, honderd jaar geleden tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het verhaal van deze Grote Oorlog door de ogen van een jong schoolmeisje. Eesrst vertelt ze over de dood van haar jongste broertje, die in het water viel en stierf aan de verkoudheid die hij hierdoor kreeg. Margrietje voelt zich schuldig, omdat ze Basiel naar binnen moest halen en dit te laat heeft gedaan. Het gevoel vreet aan haar, maar gelukkig is er Va om haar gerust te stellen, gek te doen en te zeggen dat zulke dingen nu eenmaal gebeuren. Net zoals er nu eenmaal kinderen uit de bloemkolen komen en op een dag wordt dan ook zusje Jutta geboren. Het is een fijn moment ... totdat Jutta begint te krijsen. Margrietje houdt niet zo van dat gekrijs. Gelukkig heeft Margrietje een aangeboren moederinstinct en kan ze Jutta kalmeren met het vertellen van verhaaltjes. Het is een mooie periode, die helaas niet lang duurt. Margrietje moet immers enkele maanden later afscheid nemen van Va wanneer hij wordt opgeroepen om in de oorlog te gaan vechten. Va is hier helemaal niet rouwig om, hij voelt zich een echte held. Het dorp viert dat de sterke mannen ten oorlog trekken en Va wordt zelfs gekust door de knappe Barbara uit het dorp. Margrietje lijkt wel de enige te zijn die het jammer vindt dat ze voor “even” Va zal moeten missen. Ze belooft Va om goed over haar oudere broers te waken en deze belofte komt haar in de rest van het verhaal nog duur te staan.
Haar broers, de tweeling Wannes en Oliver, zijn echte kwajongens. Roekeloos doen ze wat de pinhelmen (Duitsers) verbieden en ze nemen Margrietje op sleeptouw. Tijdens hun vlucht naar Nederland komt Margrietje zo samen met hen in een weeshuis terecht. Terug in België, komt Margrietje weeral door toedoen van haar broers binnen een andere zone terecht: aan de draad. Dè draad, is de grens tussen België en Nederland, die onder elektrische hoogspanning staat. Alleen langs die weg kunnen mannen het front aan de Ijzer gaan versterken. Het is op deze plaats dat Margrietje zusje Jutta uit het oog verliest. Ze gaat Jutta zoeken en komt zo in een eng huis terecht, waar een bende opstandelingen woont. Zij maken zich klaar om naar de Ijzer te vertrekken. Gelukkig duurt dit niet zo lang en wordt Margrietje weer vrij gelaten als de groep diezelfde dag nog vertrekt. Een knappe jongen vraagt haar om een brief te bezorgen aan een zekere Paula. Dat zal Margrietje doen, belooft ze. Ook van deze belofte krijgt ze nog spijt. Hoe moet ze in godsnaam in het nabijgelegen dorp geraken als ze hiervoor niet het juiste pasje heeft? Ze slaagt er toch in en komt met veel geluk bij Paula terecht. Deze vrouw, de moeder van Brecht, is héél tevreden met de brief. Ze geeft Margrietje zelfs een foto van Brecht mee. Wanneer ze op het eind van het boek goed nieuws krijgt van Brecht, voelt ze zich niet langer de Grote Verliezer die Basiel, Jutta en Va verloren heeft, maar de Grote Winnaar die nieuws kreeg van zo’n speciale jongen.
Het boek vertelt over een verschrikkelijke periode. Het haalt alle ontberingen aan die het gewone volk kende tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hoe de mensen er zich doorslaan, het leven in de kleine dorpsgemeenschap, kleine, haast banale details uit het dagelijks leven, dit alles wordt heel mooi en aangrijpend verteld. Dit maakt het boek erg sterk en zorgt ervoor dat je je anno 2013 nog perfect kan inleven in een jongere die honderd jaar geleden leefde, in Margrietje, de Grote Verliezer. 
 
Verberg tekst